“İnterfaks-Azərbaycan” agentliyinin AMB-nin İdarə Heyətinin sədr müavini Xaqani Abdullayevlə müsahibəsi
Birinci yarımillikdə manatın məzənnəsinin cüzi möhkəmlənməsi müşahidə olunub, lakin AMB milli valyutanın sabitliyinin təmin edilməsi üçün valyuta bazarında fəal sterilizasiya həyata keçirib. Mərkəzi Bank ikinci yarımillikdə də belə fəal siyasət yürüdəcəkmi? Ümumilikdə, AMB-nin proqnozlarına əsasən, cari ildə manat nə qədər möhkəmlənə bilər və bank tərəfindən hansı həcmdə xarici valyutanın alınması planlaşdırılıb?
İlk növbədə qeyd etmək lazımdır ki, milli valyutanın məzənnəsi ölkədə makroiqtisadi sabitliyin saxlanmasında, o cümlədən maliyyə sabitliyinin idarə olunmasında, həmçinin qeyri-neft sektorunun beynəlxalq rəqabət qabiliyyətinin qorunmasında başlıca amillərdən biridir. Əksər beynəlxalq təşkilatlar və nüfuzlu xarici ekspertlər də manatın məzənnəsinin ölkədə makroiqtisadi-maliyyə sabitliyinin başlıca lövbərlərindən biri kimi qiymətləndirirlər. Məhz bu səbəbdən də milli valyutanın məzənnəsi Mərkəzi Bankın xüsusi diqqət mərkəzindədir.
Manatın məzənnəsinin formalaşması mexanizminə gəlincə qeyd edim ki, məzənnə əsasən valyuta bazarında tələb-təklif əsasında formalaşır. Ölkə iqtisadiyyatının ixrac potensialının reallaşdırılması nəticəsində valyuta bazarında xarici valyuta təklifi artır və bunun da nəticəsində manatın müəyyən qədər möhkəmlənməsi müşahidə edilir. Bununla belə manatın mülayim möhkəmlənməsi ölkənin qeyri-neft ixracına hər hansı bir neqativ təsir göstərmir. Belə ki, cari ilin 6 ayında real effektiv məzənnə 1.6% ucuzlaşmışdır. Bu da ölkədaxili inflyasiyanın partnyor ölkələrdəki inflyasiyadan aşağı olması ilə bağlıdır.
Valyuta bazarındakı xalis valyuta alışına gəldikdə isə, bu alışın həcminin təxminən ötən ilki səviyyədə olacağı gözlənilir. Manatın möhkəmlənmə tempi isə valyuta bazarındakı vəziyyət əsasında müəyyən olunur. Bununla belə, manatın məzənnəsinin sabitliyi əsas hədəfimizdir.
Mərkəzi Bank uçot dərəcəsinə yenidən baxılması məsələsini nəzərdən keçirirmi?
İnflyasiyanın təkrəqəmli səviyyədə saxlanması əsas hədəfimizdir. Pul siyasətinin aləti kimi, faiz dəhlizinin parametrləri, o cümlədən uçot dərəcəsi iqtisadi tsikldəki və maliyyə bazarlarındakı vəziyyətdən asılı olaraq adekvat tənzimlənir. Makroiqtisadi şəraitə adekvat olaraq sonuncu dəfə uçot dərəcəsi 5,25% səviyyəsində müəyyən olunmuşdur. Bundan sonra da Mərkəzi Bank uçot dərəcəsini müəyyən edərkən ölkədəki iqtisadi vəziyyəti, xüsusən də inflyasiya səviyyəsini nəzərə alacaqdır. Hal-hazırda orta illik inflyasiya cəmi 2.2% təşkil edir ki, bu da çox aşağı göstəricidir. Bu şəraitdə uçot dərəcəsinin dəyişdirilməsi məsələsinə hələ ki baxılmır.
Bütövlükdə isə, pul siyasəti alətlərinin tətbiqinin makroiqtisadi effektivliyinin yüksəlməsinə maliyyə dərinliyinin artırılması əhəmiyyətli təsir göstərir.
Mərkəzi Bank 2012-ci ilin yekunları üzrə tədiyə balansının profisitini hansı həcmdə proqnozlaşdırır?
Ölkənin xarici mövqeyində yaxşılaşma meyilləri davam etməkdədir. İxrac qiymətlərinin yüksəlməsi, xarici maliyyə axınlarının artması tədiyə balansına müsbət təsir edən başlıca amillərdir.
Bu ilin birinci rübü ərzində cari əməliyyatlar hesabının 4.6 mlrd. dollar məbləğində profisiti kapital və maliyyə hərəkəti balansının 2,2 mlrd. dollar həcmində kəsirini örtmüş, nəticədə ölkənin ehtiyat aktivləri 2,4 mlrd. artmışdır.
Eyni zamanda, neft-qaz sektoru üzrə cari hesabın profisiti 6,6 mlrd. dollar məbləğində olmuş və qeyri-neft sektoru üzrə cari hesabın 2 mlrd. dollar məbləğində kəsirini tam örtmüşdür.
Hesablamalarımıza görə, xam neftin ixrac qiymətinin 100 dollar ssenarisində 2012-ci ilin yekunu üzrə ölkənin tədiyə balansının profisiti ÜDM-in təxminən 15-20%-ni təşkil edə bilər.